Շահեն Խաչատրյան (արվեստաբան). «Աշոտ Հովհաննիսյանի արվեստը երկրի խորին շերտերը զգալու և վիթխարի ուժ արտահայտող նկարչական ձևամտածողություն է: Նայելով գաղթող մարդկանց ձեռքերին, ոտքերին, շարժումներին, երևում է նկարչի արտահայտած ուժը, որը ներքին է, հողեղեն, ժայռեղեն: Նկարիչը պատկերել է նաև իրեն, սայլի վրա, վերջում, սպիտակ շապիկով որպես պայքարող ուժի մի մասնիկ: Նրա խոսքն այն մասին է, որ արվեստը միշտ պետք է իր հետ բերի հաստատելու համար իր երկրի, իր ժողովրդի ինքնությունը՝ նրա առաջխաղացումը»:

Լևոն Կոջոյան. «Սպիտակ կտավը ամենամեծագույն ստեղծագործությունն է, որի վրա պատկերվում է նկարիչի տեսիլքը, զգացմունքները, կյանքը: Ես սկսում եմ իմ աշխատանքը սպիտակ կտավի վրա և ամեն անգամ սկսելով աշխատանքս հիշում եմ Ավետիք Իսահակյանի խոսքերը.
Է՜յ, ջան-հայրենիք, ինչքա՜ն սիրուն ես,
Սարերըդ կորած երկնի մովի մեջ.
Ջրերըդ անո՛ւշ, հովերըդ անո՛ւշ,
Մենակ բալեքըդ արուն ծովի մեջ»:

Հայոց Ցեղասպանությունից փրկված հայերը տարածվեցին աշխարհով մեկ՝ հիմք դնելով Հայ մեծ Սփյուռքի ստեղծմանն ու զարգացմանը: Եղեռն վերապրած հայ արվեստագետները, որոնցից մեկը Խորեն Տեր-Հարությանն էր՝ ապրելով, ուսանելով, աշխատելով և գրեթե բնակվելով Սփյուռքում, չդադարեցին իրենց կապը պահպանել մայր հայրենիքի հետ, արվեստի ստեղծագործություններում վերխոյացնել հայ լինելու իրենց գենետիկ կապվածությունը, անտեսելով հայրենիքից հեռու գտնվելու փաստը:

Կերասունը(Գերասում) ծովափնյան հնագույն քաղաք է Թուրքիայում, ուր մինչ Ցեղասպանությունը, 200 հայ ընտանիք էր բնակվում: 1915 թ.-ին հայերը բռնությամբ տեղահանվեցին իրենց բնակավայրերից, և նրանցից մեծ մասը զովհեց: Այս աշխատանքը մեկն է նկարիչ-քանդակագործ Տեր-Հարությանի այն բազմաթիվ գործերից, ուր երևան է հանված մահի սարսափը՝ հայ ազգի տառապանք տեսած հոգին ու մարմինը:

Նախքան 1915 թ.-ի Հայոց Ցեղասպանությունը, Օսմանյան Թուրքիայում բնակող հայերը շարունակաբար ենթարկվում էին բռնությունների և ջարդերի: 1894-96 թթ.-ի Արևմտյան Հայաատանի տարբեր շրջաններում թուրքերի կողմից կոտորվեցին 100 հազարավոր հայեր: Այս սարսափազդու ողբերգության լուրը խոր ազդեցություն ունեցավ ազգությամբ հայ, համաշխարհային ճանաչում ունեցող ծովանկարիչ Հովհաննես Այվազովսկու վրա: Նա իր ցավն ու ծանր ապրումներն արտահայտեց պատկերելով մի շարք նկարներ, որոնցից են՝ «Խաղաղ գիշեր. Հայերին նետում են ծովը», «Տրապիզոնի ջարդը», «Բայրոնի այցը սբ. Ղազար կղզի», «Հրաժեշտ», նաև այս կտավը՝ «Գիշեր. Ողբերգություն Մարմարա ծովում»:

1900 թ.-ին Այվազովսկին հանկարծամահ է լինում, մոլբերտին կիսատ թողնելով նոր սկսած կտավը՝ «Թուրքական նավի պայթյունը»: