home

100

ՏԱՐԻ

100

ԱՐՎԵՍՏ

ԱՌԱՔԵԼՈՒԹՅՈՒՆ

Հայոց Ցեղասպանությունն իր անջնջելի հետքն է թողել մեր հոգու և պատության մեջ ու որպես վշտի, կարոտի, հույսի անդրադարձ՝ շղթայաբար հյուսվել հայոց կերպարվեստում: Եթե մարդկային լեզուն անզոր է արտահայտել այն, ինչ կատարվեց 1915 թ.-ին, ապա արվեստի լեզուն ի զորու է դա անել: Հայ հայտնի արվեստագետների տարբեր սերունդներ շարունակաբար անդրադարձել են մեծ ոճրագործությանը, և նրանց ստեղծագործություններում միշտ իրենց ուրույն տեղն են գրավել Ցեղասպանությանը նվիրված աշխատանքները: Ստեղծված գործերի շնորհիվ՝ հայ արվեստագետներն արդեն իսկ սեփական ներդրումն են ունենցել Հայոց Ցեղասպանության հարցը համաշխարային ճանաչում ստանալու գործընթացում: Այդ աշխատանքներից շատերը ցուցադրվել էին, շատերն էլ մինչ օրս մեզ անհայտ էին:

ՏԵՍ ԱՎԵԼԻՆ

100 Տարի

ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

Որևէ ժողովրդի կամ էթնիկ խմբի մշակույթը ոչնչացնելու նպատակով իրականացված գործողությունները ազգային-մշակութային ցեղասպանություն են կոչում: Օսմանյան կայսրությունում հայ բնակչության զանգվածային կոտորածներին ու տեղահանությանը համընթաց երիտթուրքական կառավարությունը կանխամտածված և ծրագրավորված կերպով ձգտել է ոչնչացնել նաև հայկական քաղաքակրթության նյութական վկայությունները:

ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

Ցեղասպանությունը մարդկանց կազմակերպված բնաջնջումն է` նրանց կոլեկտիվ գոյությանը վերջ դնելու հիմնական նպատակով: Օսմանյան կայսրությունում և հարակից շրջաններում 1915-1923 թվականներին իրագործված հայերի բնաջնջումն անվանում են Հայոց ցեղասպանություն: Այդ կոտորածները ծրագրվել և կազմակերպվել են Օսմանյան կայսրությունում երիտթուրքերի, իսկ հետագայում ավարտին հասցվել քեմալական կառավարության կողմից:

ՏԵՍ ԱՎԵԼԻՆ

100 Արվեստ

Հայոց Ցեղասպանության ցավը, որը 100 տարի շարունակաբար վերածնվում է յուրաքանչյուր ծնվող հայի հետ, իր ուրույն արտացոլումն ունի հայ կերպարվեստում: Հայաստանում և Սփյուռքում ապրող բազում հայ հայտի արվեստագետներ ստեղծել են կտավներ, որոնք խոսուն վկաներն են հայոց մեծ ցավի, կորստի և կարոտի: Այս գործերը նաև ձոն են հայի կենսունակ գենի՝ վերածնվելու, ապրելու, արարելու մեծ կամքին: Ցեղասպանությունը՝ ոճրի այն տեսակն է, որը վաղեմության ժամկետ չունի: Մարդկային լեզուն երբեմն անզոր է փոխանցելու այն, ինչը հնարավոր է արտահայտել արվեստով: Այս 100 արվեստի գործը՝ շարունակաբար աշխարհին ցույց կտա և կպատմի հայի չսպիացող վերքի, միլիոնավոր անմեղ նահատակների, ավերված բնօրրանների, քարուքանդ վանքերի, կորուսյալ երկրի և անսահման հավատքի մասին: Արվեստի ուժը անհերքելի է, և ստեղծված գործը՝ հավերժ:

Արվեստագետ.

Գրիգոր Խանջյան

Վերնագիր.

Եղեռն (Պ.Սևակի «Անլռելի զանգակատուն» պոեմի նկարազարդում), 1963-1965

Վայր.

Հայաստանի Ազգային պատկերասրահ, Երևան

Արվեստագետ. Գրիգոր Խանջյան
Վերնագիր. Եղեռն (Պ.Սևակի «Անլռելի զանգակատուն» պոեմի նկարազարդում), 1963-1965
Վայր. Հայաստանի Ազգային պատկերասրահ, Երևան

Շահեն Խաչատրյան (արվեստաբան). «Խանջյանի մի ամբողջ շարք գրքային պատկերազարդումները առնչվում են հայոց ողբերգություններին: Նկարների յուրօրինակ կառուցվածքները, գծային ներազդող հնչյունները խտացնում են դառնագին ապրումները: Պարույր Սևակի «Անլռելի զանգակատուն» պոեմի նկարազարդումների մեջ Գրիգոր Խանջյանը Կոմիտասին՝ երաժիշտ հանճարին, միշտ պատկերել է ժողովրդի հետ որպես երգով խանդավառ հովիվ: Բայց ահա վրա է հասնում հայակործանումը, և մարում է լույսը, իշխում խավարարը…»:

Արվեստագետ.

Սարգիս Խաչատուրյան

Վերնագիր.

Գաղթականներ, 1915

Վայր.

Հայաստանի Ազգային պատկերասրահ, Երևան

Արվեստագետ. Սարգիս Խաչատուրյան
Վերնագիր. Գաղթականներ, 1915
Վայր. Հայաստանի Ազգային պատկերասրահ, Երևան

Սարգիս Խաչատուրյանը ստեղծել է մի շարք նկարներ հայ գաղթականների թեմաներով: Այս աշխատանքը ևս պատկանում է այդ շարքին: Տառապած և մտահոգ դեմքեր, շարժում, որը կարծես քարացած լինի, նկարի միջոցով փոխանցող լռություն ու հարց, որ դաջված են նրանց դեմքերին՝ ի՞նչ է լինելու հայ ազգի ճակատագիրը:

1924 թ.-ին Վիեննայում, նկարչի աշխատանքներով տպագրված ալբոմում, նրան բնութագրող մի արտահայտություն էր նշված՝ «Հայոց վշտի երգիչ»:

Արվեստագետ.

Գրիգոր Մոմճեան

Վերնագիր.

Բաց հուշատետր, 1996

Վայր.

Նկարչի հավաքածու

Արվեստագետ. Գրիգոր Մոմճեան
Վերնագիր. Բաց հուշատետր, 1996
Վայր. Նկարչի հավաքածու

Գրիգոր Մոմճեան. «Բաց գրքի պես, մենք մի կողմում տեսնում ենք վավերացված լուսանկար, որտեղ ականատես ենք լինում 1915 թ.-ի հայերի սպանդին: Ես չցանկացա նկարել լուսանկարը, սակայն օգտագործեցի այն, այնպես ինչպես որ կա՝ ահասարսուռ առաջացնող վկայություն: Երբ առաջին անգամ տեսա այս նկարը՝ փոքր տղա էի, շնչահեղձ եղա տեսնելով, որ մարդ արարածը ունակ է նման արարքի: Մտածելով միջին արևելքի մասին, հասկանում ենք, որ կարծես թե պատմությունը կրկնվում է: Անատոլիայից ոչ հեռու, որտեղ քրիստոնյա հայերի սպանդն ու տեղահանումն է տեղի ունեցել: Սակայն ես հավատում եմ, որ հնարավոր է փոխել այս ամենը հանուն ապագա սերունդների՝ կրթելով և տեղեկացնելով, առողջ մտածեակերպ ձևավորելով, գթասրտություն ցուցաբերելով այլ մարդկանց և մշակույթների հանդեպ՝ ավելի լավ աշխարհ ստեղծելու համար»:

Արվեստագետ.

Մարտիրոս Սարյան

Վերնագիր.

Հայ ժողովրդի 1915 թիվը, 1965

Վայր.

Սարյան ընտանիքի հավաքածու

Արվեստագետ. Մարտիրոս Սարյան
Վերնագիր. Հայ ժողովրդի 1915 թիվը, 1965
Վայր. Սարյան ընտանիքի հավաքածու

Այս էսքիզը Մ. Սարյանի միակ աշխատանքն է, որն անմիջականորեն արտահայտում է Արևմտյան Հայաստանում հայերի դեմ իրագործված Մեծ Եղեռնի թեման: Հավանաբար նկարիչը պատկերել է իր «Գրառումներ իմ կյանքից» գրքում հիշատակվող թուրքերի արյունոտ սպանդից փախուստով փրկված այն հայուհուն, ով Հռիփսիմե վանքի պատերի տակ պատսպարված՝ մեկը մյուսի ետևից կորցնում էր իր սևաչյա որդիներին ու պատանքում նրանց մարմինները իր հագուստի վերջին պատառիկների մեջ` սեփական մազերով:

ՏԵՍ ԱՎԵԼԻՆ

Ցուցադրիր Արվեստի Գործ

Այստեղ Դուք կարող եք վերբեռնել Ձեր արվեստի գործը՝ նվիրված Հայոց Ցեղասպանությանը: Վերբեռնած ստեղծագործությունը կտեղադրվի ԴԻՏԻՐ ԱՐՎԵՍՏԻ ԳՈՐԾ բաժնում:
Ուշադրություն. կայքը պատասխանատվություն չի կրում ԴԻՏԻՐ ԱՐՎԵՍՏԻ ԳՈՐԾ բաժնում վերբեռնած աշխատանքների հեղինակային իրավունքների իրական և ոչ իրական լինելու հարցում: Հեղինակային իրավունքի հնարավոր խախտում նկատելու դեպքում խնդրում ենք գրել
[email protected] էլ. հասցեով:

ԴԻՏԻՐ ԱՐՎԵՍՏԻ ԳՈՐԾ

Արվեստագետ.

Ադրիանա Անգոլյան