Աննէթ Կիւրճեան. «Այս գործը նկարել եմ մի լուսանկարի վրա, ուր հորս ընտանիքը ծառ էր տնկում իրենց առաջին տանը, Միացյալ Նահանգներում, երբ ժամանեցին Թուրքիայից: Այս նկարը խորհրդանշում է հայրական տունը լքելու ցավը` համադրված օտար հողում արմատներ դնելու խորհրդի հետ»:

Ամերիկյան արվեստի Ուիթնի թանգարան. «Արշիլ Գորկու և մոր այս դիմանկարը ստեղծվել է 1912թ.-ին, Հայաստանում արված մի լուսանկարի հիման վրա, երբ նկարիչը դեռ մանուկ էր: Երեք տարի անց Գորկին, մոր և փոքր քրոջ, հետ կարողացան փրկվել Օսմանյան Թուրքիայի կողմից կազմակերպված Հայոց Ցեղասպանության կոտորածներից: Սակայն մոր առողջույթունն այդպես էլ չվերականգնվեց: Նա մահացավ 1919թ.-ին` թերսնուցումից: Գորկին պարզապես չի վերարտադրել լուսանկարը, նա պատկերել է իր հիշողության խոհերը: Գորկու մոր կրած սպիտակ գոգնոցը քանդակի է նմանվում, և նկարի այլ մասերն էլ կարծես թե ինքնին հիշողություն են՝ լուռ ու կիսատ մնացած: Կերպարների փնտրող հայացքը կոմպոզիցիային հաղորդում է հոգեբանական սրություն, մարդկային համակրանք, միևնույն ժամանակ խուսափելով բացահայտ պաթոսից ու զգայականությունից»:

Հակոբ Հակոբյանն իր կտավում արտահայտած երկու խորհդանիշերի միջոցով՝ սև կատվի և սպիտակ աղավնու, արտահայտում է չար հոգու գողեգող հարձակումը խաղաղ, անպաշտպան էակի վրա: Ինչպես դա եղավ 1915 թ.-ին Օսմանյան կայսրության կողմից հայերին ջարդի ենթարկելը: Եվ այդ բարբարոսությունների շարանը շարունակվում է մինչ օրս, ինչպես օրինակ պոլսահայ հայտնի լրագրող, Հայկական հարցը բարձրաձայնող Հրանտ Դինքի սպանությունը թուրք ազգայնականների կողմից:

Հրանտ Դինք. «Կան թուրքեր, ովքեր չեն ընդունում, որ իրենց նախնիները Ցեղասպանություն են գործել։ Սակայն, եթե նայենք, կհասկանանք, որ այդ մարդիկ ուղղակի բարի, հաճելի մարդկանց տպավորություն են թողնում...: Բայց ամեն դեպքում ինչո՞ւ նրանք չեն կարողանում ընդունել Ցեղասպանությունը։ Որովհետև նրանք կարծում են, որ Ցեղասպանությունը վատ բան է, որ նրանք երբեք չէին ցանկանա անել դա, և այդ իսկ պատճառով նրանք չեն կարող հավատալ, որ իրենց նախնիները կարող էին կատարել նման բան»։

Նկարիչը Հայ ժողովրդի գաղթը վերծանել է աբստրակտ պատկերի միջոցով: Մի կողմից սև կետեր, որոնք խորհրդանշում են այն խաչը, որ հայ ժողովուրդն առած իր ուսերին՝ քայլում է դժոխային տանջանքների միջով, մյուս կողմից առկայծող լույս, որ կրելով իր մեջ հույսի, հավատի խորհուրդը՝ տանում է դեպի փրկություն: Հայրենիքը դժոխքի ճիրաններում չէ, նրա վերջին հանգրվանը դրախտն է: