Նազարեթ Կարոյան (արվեստի քննադատ). «Ցեղասպանությունը մեծ չափով տեխնոլոգիական ծրագիր էր և արարք: Իբրև այդպիսին այն չէր ենթադրում սոսկ մարդկանց խմբի պարզ ոչնչացում, վերացումը այն ամենի, ինչը վերաբերում է նրանց կենցաղին՝ ուտելուն (սրբիչ, սեղան, սփռոց, անձեռոցիկներ), քնելուն (մթել, վերմակ, սավան), ինտիմին, երազանքին, ամենօրյա կյանքի բացահայտ ու թաքուն այն պարագաներին, ինչը Բուրիդոն անվանում էր հաբիտուս: Գործողությունն ուղղված է ոչ միայն մարդկային հավաքականության, ամբողջ մի ցեղի վերարտադրողական օրգանները ոչնչացնելուն, այլև վկայող բոլոր նշանները վերացնելուն, սուգն ինքնին և սգո խոսքն անհնար դարձնելուն:

Սահակ Պողոսյանը, դիմելով ցեղասպանությանը, գործ ունի այս իրադրության հետ: Այս իրադրության մեջ ոչ թե պատմություններ չկան, այլ դրանց մասին խոսքն է, որպես այդպիսին, անհնար: Պարաֆինի ծածկույթով խլացնելով գործվածքեղենի զարդանախշերի գծային հստակություններն ու գունային պայծառությունները՝ նկարիչն ասես կերպավորում է դրանց թույլ շշունջների՝ ի վերջո լռության հանգող համրությունը»:

Շահեն Խաչատրյան (արվեստաբան). «Խանջյանի մի ամբողջ շարք գրքային պատկերազարդումները առնչվում են հայոց ողբերգություններին: Նկարների յուրօրինակ կառուցվածքները, գծային ներազդող հնչյունները խտացնում են դառնագին ապրումները: Պարույր Սևակի «Անլռելի զանգակատուն» պոեմի նկարազարդումների մեջ Գրիգոր Խանջյանը Կոմիտասին՝ երաժիշտ հանճարին, միշտ պատկերել է ժողովրդի հետ որպես երգով խանդավառ հովիվ: Բայց ահա վրա է հասնում հայակործանումը, և մարում է լույսը, իշխում խավարարը…»:

Հայ երգահան, երգիչ, երաժշտագետ, երաժշտական էթնոլոգ, վարդապետ և ուսուցիչ Կոմիտասը շատ ծանր ապրումեր կրեց` տեսնելով հայ ազգի տառապանքը: Նրա կերպարը դրոշմված է իբրև Հայող Ցեղասպանության խորհդանիշ, և շատ հայ նկարիչներ, պատկերելով Կոմիտասին, այդ խորհուրդն են ընդգծել: Այդպիսին է նաև Սարգիս Մուրադյանի Կոմիտասը, ով իր կարմիր հագուստով (կարմիրն որպես արյան գույն), զգալով թուրք փաշաների գողեգող մուտքը (թրերը ձեռքներին), խորհրդանշում է այրունահեղ ոճրի գուժը:

Սարգիս Համալբաշյան. «Լինելով Ցեղասպանությունը վերապրածների շառավիղ՝ մանկուց լսել եմ պատմություններ այդ մասին, որոնց տպավորությունները հետագայում փորձել եմ պատկերել իմ կտավներում: Ավելի ուշ հասկացա, որ այդ պատմությունները պատգամներ են, որոնք յուրաքանչյուրս վերապատմելով մեր ստեղծագործություններում, պետք է փոխանցենք գալիք սերունդներին մինչ Ցեղասպանության ճանաչում և արդար դատի կայացում»: