Հայ երգահան, երգիչ, երաժշտագետ, երաժշտական էթնոլոգ, վարդապետ և ուսուցիչ Կոմիտասը շատ ծանր ապրումեր կրեց` տեսնելով հայ ազգի տառապանքը: Նրա կերպարը դրոշմված է իբրև Հայող Ցեղասպանության խորհդանիշ, և շատ հայ նկարիչներ, պատկերելով Կոմիտասին, այդ խորհուրդն են ընդգծել: Այդպիսին է նաև Սարգիս Մուրադյանի Կոմիտասը, ով իր կարմիր հագուստով (կարմիրն որպես արյան գույն), զգալով թուրք փաշաների գողեգող մուտքը (թրերը ձեռքներին), խորհրդանշում է այրունահեղ ոճրի գուժը:

Արմեն Եսայանց (արվեստագիտության թեկնածու). «Հարություն Կալենցի արվեստում կենտրոնացված է մի ողջ սերնդի ցավ: Կալենցի գեղարվեստական ժառանգությունում Եղեռնի թեման արտահայտվել է թե ուղղակի, և թե անուղղակի կերպով: Կալենցը ասում էր. Այնտեղ օտարության մեջ, հայկական դեմքերը կարծես հայրենիքի մի մասը լինեին: Դիմանկարն ինձ համար նաև բնանկար է և էլի շատ բան: Դիմանկարներն իմ հայրենիքն են»:

Արմեն Եսայանց (արվեստագիտության թեկնածու). «Այս աշխատանքում թունավոր դեղնականաչով տեսնում ենք այլասերված թուրքի էությունը, իսկ արյան կարմիրի մեջ` միայնակ մնացած երեխային: Կալենցը գտնում էր, որ Եղեռնը պետք չէ պատկերել կամ ներկայացնել: Արդյունքում մեծադիր ստեղծագործության փոխարեն պահպանվեցին մի քանի փոքրիկ գրաֆիկական աշխատանքներ»:

Սիմոն Գալստյանը, շատ հայ նկարիչների պես, որպես Ցեղասպանություն կրած ազգի հավերժացնող խորհուրդ, պատկերել է Կոմիտաս վարդապետին: Բարբարոսաբար քարուքանդ եղած սենյակը, և թուրք զինվորների կողմից դեռ շարունակվող վայրագությունները, կարծես, նետվում են երկրորդ պլան, դիտելով ճերմակ հագուտով Կոմիտասի տառապող հայացքի հետ մեկտեղ անառիկ, չհանձվող կերտվածքը…:

Եվ ժողովուրդը չդադարեց երգել: